praxisapproach.net

Τα κείμενα αυτά αναφέρονται στην αλλαγή των ανθρώπινων σχέσεων στη διττότητά τους: ως σχέσεις επικοινωνίας (σχέσεις πράξεων) και κοινωνικές σχέσεις (σχέσεις προσώπων), οι οποίες αναδύονται από τις σχέσεις επικοινωνίας και πραγματώνονται σε αυτές. 

Όπως λέγεται στον πρόλογο του κειμένου των σημειώσεων για την πραξιακή προσέγγιση, οι παρουσιαζόμενες σκέψεις δεν επικεντρώνονται στην πρακτική ή στη θεωρία της αλλαγής των σχέσεων, όπως γίνεται κατ’ αντιστοιχία σε «επαγγελματικά» και «ακαδημαϊκά» κείμενα, αλλά οδηγούν στη θεωρητική ολοκλήρωση της πρακτικής και  συμμετρικά στην πρακτική ολοκλήρωση της θεωρίας· με άλλα λόγια, οδηγούν στην πράξη ως ενότητα θεωρίας και πρακτικής. 

Σε αυτόν τον πρόλογο λέγεται, επίσης, ότι η συμμετοχή μου σε ομάδες ανθρώπων οι οποίοι συνενώνονται στον κοινωνικό τους χώρο αποσκοπώντας στην αλλαγή των σχέσεών τους μου έδωσε μια εμπειρία πολύχρονη, από το τέλος της δεκαετίας του ’70, η οποία ως προς την πράξη αλλαγής των σχέσεων εκτείνεται από την πολιτική ζωή έως την προσωπική ζωή στο πνεύμα της χαρακτηριστικής για την εποχή αρχής «το προσωπικό είναι πολιτικό και το πολιτικό είναι προσωπικό».

Στη συλλογική-πολιτική περιοχή του κοινωνικού χώρου επικεντρώνονται τα «3 και 1 Κείμενα», που είναι από την περίοδο 1991-2003, περίοδο που είχε ιδιαίτερη σημασία για τα κοινωνικά κινήματα στην Ελλάδα. «Η Δυναμική του Κοινού» περιέχει τις τοποθετήσεις μου σε δημόσιες συζητήσεις και στις σχετικές συζητήσεις με κοινωνικές συλλογικότητες, από την οπτική της αναπτυγμένης πλέον πραξιακής προσέγγισης της αλλαγής των σχέσεων στον συλλογικό-πολιτικό κοινωνικό χώρο.

Στην προσωπική-συλλογική περιοχή του κοινωνικού χώρου, υπάρχουν κείμενα που κυκλοφόρησαν στο εσωτερικό των ομάδων στις οποίες συμμετείχα. Από το σύνολο των ομάδων αυτών καθοριστικές για την πραξιακή προσέγγιση της αλλαγής των σχέσεων είναι, με τη σειρά που συγκροτήθηκαν: α) η «Ομάδα Αναστοχαστικής Πράξης για την αντιμετώπιση του κοινωνικού αποκλεισμού στο σχολείο»﮲ β) η «Ομάδα Αναστοχαστικής Θεραπευτικής Πράξης»﮲ γ) η «Ομάδα Εποπτείας στο Πρόγραμμα Εναλλακτικής Θεραπείας Εξαρτημένων Ατόμων “ΑΡΓΩ”».

Ο αναφερόμενος στα κείμενα αυτά κοινωνικός χώρος είναι ένας τετραμερής ως προς τις σχέσεις χώρος: προσωπικός, συλλογικός, των πολιτών και της πολιτείας. Και ως τέτοιος συνιστά ένα οικονομικό, ιδεολογικό και πολιτικό συνεχές των ενταγμένων στις σχέσεις αυτές πράξεων. 

Σε αυτό το πλαίσιο, και σύμφωνα με την πραξιακή τους προσέγγιση, οι όροι οικονομία, ιδεολογία και πολιτική έχουν τις ακόλουθες γενικές έννοιες: οικονομικές είναι οι πράξεις παραγωγής της κοινωνικής ζωής, ιδεολογικές είναι οι πράξεις αναπαραγωγής των κοινωνικών υποκειμένων και πολιτικές είναι οι πράξεις αναπαραγωγής των σχέσεων. 

Το καθοριστικό εδώ είναι ότι οι έννοιες της παραγωγής και αναπαραγωγής έχουν καθολικό ψυχοκοινωνικό χαρακτήρα ως προς τα είδη των πράξεων και την ανάπτυξή τους, και επομένως οι όροι οικονομία, ιδεολογία, πολιτική υπερβαίνουν τις τρέχουσες σημασίες τους
και ταυτόχρονα τις εμπεριέχουν.

Δημήτρης Κωτσάκης
Θεσσαλονίκη Ιανουάριος 2023